Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana- ज्येष्ठ नागरिकांना मोफत तीर्थयात्रा

Mukhyamantri Teerth Darshan Yojana Maharashtra : महाराष्ट्र सरकारने सुरू केलेली एक महत्त्वाची योजना आहे. या योजनेचा उद्देश राज्यातील ज्येष्ठ नागरिकांना विविध धार्मिक स्थळांचे दर्शन घडवणे आहे. या योजनेच्या माध्यमातून महाराष्ट्रातील ज्येष्ठ नागरिकांना मोफत तीर्थयात्रा करण्याची संधी दिली जाते.

तीर्थ दर्शन योजना काय आहे

राज्य सरकारने ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजने‘ नंतर आता राज्यतील वयोवृद्धांसाठी ‘मुख्यमंत्री तीर्थदर्शन योजना’ जाहीर केलीय. या योजनेंतर्गत 60 वर्षांवरील नागरिकांना देशभरातील तब्बल 66 तीर्थक्षेत्रांना भेट देता येणार असल्याचे सांगण्यात येत आहे. मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन या योजनेचा लाभ घेणाऱ्या प्रवाशांना 30 हजारांपर्यंत अनुदानही मिळणार असल्याची महत्वाची घोषणा राज्यसरकारकडून करण्यात आली आहे. मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी ‘मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजने’ची घोषणा केली. त्यावेळी त्यांनी “देशात हिंदू धर्मात चारधाम यात्रा, माता वैष्णवी यात्रा, अमरनाथ यात्रा इतर धर्मीयांची ही मोठी तीर्थक्षेत्रे आहेत. जिथे आयुष्यात एकदा तरी जाण्याचे बहुतांश ज्येष्ठ नागरिकांचे स्वप्न असते, पुण्यकर्म म्हणून तीर्थक्षेत्री जाण्याची सुप्त इच्छा असते, परंतु गोरगरीब सर्वसामान्य कुटुंबातील नागरिकांना त्यांच्या आर्थिक परिस्थितीमुळे, तसेच कोणी सोबत नसल्यामुळे आणि पुरेशी माहिती नसल्याने अनेक ज्येष्ठ नागरिकांचे तीर्थयात्रा करण्याचे स्वप्न पूर्ण होत नाही. हेच स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी शासनाने पुढाकार घेतला आहे. त्यामुळे निश्चितच राज्यातील ज्येष्ठांचे आशीर्वाद सरकारला मिळतील व त्यातून निश्चितच सरकारला ऊर्जा आणि प्रेरणा मिळेल.” असे त्यांनी म्हटले.

योजनेचे नाव	मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना
कोणी सुरू केली	महाराष्ट्र सरकार
कधी सुरू झाली	14 जुलै 2024
लाभार्थी	राज्यातील 60 वर्षावरील नागरिक
उद्दिष्ट	तीर्थस्थळांचे दर्शन
लाभ	देशभरातील महत्त्वाच्या तीर्थस्थळांचे मोफत दर्शन
अर्ज प्रक्रिया	ऑनलाईन
संकेतस्थळ	लवकरच शासनद्वारे सुरु होईल

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजनेचे लाभ

1. मोफत प्रवास

• लाभ: महाराष्ट्रातील ज्येष्ठ नागरिकांना देशातील प्रमुख धार्मिक स्थळांपर्यंत मोफत प्रवासाची सोय.
• प्रवासाची सोय: विशेष ट्रेन किंवा बसद्वारे प्रवासाची व्यवस्था.

2. निवास आणि भोजन

• लाभ: धार्मिक स्थळांवर निवास आणि भोजनाची मोफत सोय.
• विवरण: यात्रेदरम्यान स्वच्छ आणि सुरक्षित निवासाची सोय, तसेच पोषक आहाराची व्यवस्था.

3. वैद्यकीय सुविधा

• लाभ: प्रवासादरम्यान आणि धार्मिक स्थळांवर वैद्यकीय सहाय्य.
• विवरण: अपघात किंवा आरोग्याच्या तक्रारींच्या वेळी तत्काळ वैद्यकीय सहाय्य उपलब्ध.

4. सहाय्यक कर्मचारी

• लाभ: ज्येष्ठ नागरिकांच्या सहलीच्या व्यवस्थापनासाठी सहाय्यक कर्मचारी उपलब्ध.
• विवरण: ज्येष्ठ नागरिकांना यात्रा दरम्यान मदत करणारे कर्मचारी, विशेषत: 75 वर्षांवरील ज्येष्ठांसाठी सहाय्यक सोबत नेण्याची परवानगी.

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:

5. मानसिक आणि आध्यात्मिक समाधान

• लाभ: धार्मिक स्थळांचे दर्शन घडल्यामुळे मानसिक आणि आध्यात्मिक समाधान.
• विवरण: धार्मिक स्थळांचे दर्शन घेतल्याने ज्येष्ठ नागरिकांच्या मन:शांतीत आणि समाधानात वाढ.

6. सामाजिक स्नेह आणि संपर्क

• लाभ: यात्रा दरम्यान अन्य ज्येष्ठ नागरिकांसोबत सामाजिक संपर्क आणि स्नेह वाढ.
• विवरण: समान वयोमान गटातील लोकांसोबत वेळ घालवण्याची संधी, ज्यामुळे सामाजिक स्नेह वाढतो.

7. आर्थिक लाभ

• लाभ: आर्थिक दृष्ट्या दुर्बल ज्येष्ठ नागरिकांसाठी मोफत तीर्थयात्रा, ज्यामुळे त्यांच्या आर्थिक भारात कमी येते.
• विवरण: धार्मिक स्थळांचे दर्शन घेण्यासाठी आवश्यक असलेला खर्च वाचतो.

योजनेचे महत्त्वाचे मुद्दे

• लाभार्थी:
  • 60 वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिक.
  • महाराष्ट्र राज्याचे रहिवासी असणे आवश्यक आहे.
  • वार्षिक उत्पन्न 2.5 लाखांपेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे.
• यात्रा स्थळे:
  • महाराष्ट्रातील आणि देशातील विविध प्रमुख तीर्थस्थळांचा समावेश.
  • यामध्ये शिर्डी, त्र्यंबकेश्वर, पंढरपूर, तुळजापूर, कोल्हापूर, नाशिक, औंढा नागनाथ यासह इतर महत्त्वाची तीर्थस्थळे समाविष्ट आहेत.
• सुविधा:
  • मोफत प्रवासाची व्यवस्था (रेल्वे किंवा बस).
  • निवास आणि भोजनाची मोफत सोय.
  • वैद्यकीय सुविधा आणि सहाय्यक कर्मचारी.
  • काही परिस्थितीत 75 वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिकांना सहाय्यक सोबत नेण्याची परवानगी.
• अर्ज प्रक्रिया:
  • ऑनलाईन अर्ज सादर करणे आवश्यक आहे.
  • अर्जासोबत आधार कार्ड, निवास प्रमाणपत्र, वयोमान दाखला जोडणे आवश्यक आहे.
• निवड प्रक्रिया:
  • जिल्हास्तरीय समितीद्वारे लाभार्थ्यांची निवड केली जाते.
  • लॉटरी प्रणालीद्वारे निवड प्रक्रिया पार पडते.

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना अपात्रता

• ज्यांच्या कुटुंबातील सदस्य आयकरदाता आहे.
• ज्यांच्या कुटुंबातील सदस्य नियमित / कायम कर्मचारी म्हणून सरकारी विभाग/उपक्रम/मंडळ/ भारत सरकार किंवा राज्य सरकारच्या स्थानिक संस्थेमध्ये कार्यरत आहेत किंवा सेवानिवृत्तीनंतर निवृत्तीवेतन घेत आहेत असे सदस्य पात्र ठरणार नाहीत. तथापि रु. २.५० लाखापर्यंत उत्पन्न असलेले बाह्य यंत्रणाद्वारे कार्यरत असलेले कर्मचारी, स्वयंसेवी कामगार आणि कंत्राटी कर्मचारी पात्र ठरतील.
• ज्यांच्या कुटुंबातील सदस्य विद्यमान किंवा माजी खासदार/आमदार आहे.
• ज्यांच्या कुटुंबातील सदस्य भारत सरकार किंवा राज्य सरकारच्या बोर्ड/कॉर्पोरेशन/उपक्रमाचे अध्यक्ष/उपाध्यक्ष/संचालक/सदस्य आहेत.
• ज्यांच्याकडे चारचाकी वाहने (ट्रॅक्टर वगळून) त्याच्या कुटुंबातील सदस्यांच्या नावावर नोंदणीकृत आहेत.
• प्रवासासाठी शारिरीक आणि मानसिकदृष्ट्या सक्षम असणे आवश्यक आहे आणि कोणत्याही संसर्गजन्य रोगाने ग्रस्त नसावे जसे की टीबी, हृदयाशी संबंधित श्वसन रोग, कोरोनरी अपुरेपणा. कोरोनरी थ्रोम्बोसिस, मानसिक आजार, संसर्गजन्य कुष्ठरोग इ.
• अर्जासोबत, ज्येष्ठ नागरिकाला सरकारी वैद्यकीय अधिकाऱ्याने पूर्ण आरोग्य तपासणी केल्यानंतर ती व्यक्ती शारीरिकदृष्ट्या निरोगी आणि प्रस्तावित प्रवासासाठी सक्षम असल्याचे प्रमाणपत्र सादर करावे लागेल. (हे प्रमाणपत्र प्रवासाच्या तारखेपासून १५ दिवसांपेक्षा जास्त जुने नसावे)
• जे अर्जदार मागील वर्षामध्ये लॉटरीत निवडले गेले होते, परंतु प्रवासासाठी आमंत्रित करूनही त्यांनी प्रवास पूर्ण केला नाही, अशा माजी अर्जदारांना देखील या योजनेत पात्र ठरविले जाणार नाही.
• जर असे आढळून आले की अर्जदार/प्रवाशाने खोटी माहिती देऊन किंवा कोणतीही तथ्ये लपवून अर्ज केला आहे ज्यामुळे तो/तिला प्रवासासाठी अपात्र ठरते, तर त्याला/तिला कधीही योजनेच्या लाभांपासून वंचित ठेवता येईल. सदर योजनेच्या “पात्रता” व “अपात्रता’ निकषामध्ये सुधारणा करण्याची आवश्यकता असल्यास शासन मान्यतेने कार्यवाही करण्यात येईल.

आवश्यक कागदपत्रे

• आधार कार्ड
• रेशन कार्ड
• ऑनलाइन अर्ज
• जन्म प्रमाणपत्र
• रहिवाशी प्रमाणपत्र
• उत्पन्नाचे प्रमाणपत्र
• वैद्यकीय प्रमाणपत्र
• पासपोर्ट आकाराचा फोटो
• जवळच्या नातेवाईकांचा मोबाईल नंबर
• हमीपत्र

केंद्र सरकारद्वारे वृद्धांना आर्थिक सहायता मिळावी यासाठी अटल पेंशन योजना हि योजना सुरु केली आहे.

तीर्थ दर्शन योजना अर्ज करण्याची प्रक्रिया

योजनेचे अर्ज पोर्टल/मोबाईल द्वारे/सेतू सुविधा केंद्राव्दारे ऑनलाईन भरले जाऊ शकतात. त्यासाठी पुढील प्रक्रिया विहित केलेली आहे:-

• पात्र ज्येष्ठ नागरिकास या योजनेसाठी ऑनलाईन अर्ज करता येईल.
• ज्यांना ऑनलाईन अर्ज सादर करता येत नसेल, त्यांच्यासाठी अर्ज भरण्याची सुविधा सेतू केंद्रात उपलब्ध असेल.
• अर्ज भरण्याची संपूर्ण प्रक्रिया विनामूल्य असेल.
• अर्जदाराने स्वतः उपरोक्त ठिकाणी उपस्थित राहणे आवश्यक असेल जेणेकरून त्यांचा थेट फोटो काढता येईल आणि KYC करता येईल. यासाठी अर्जदाराने खालील माहिती आणणे आवश्यक आहे. १. कुटुंबाचे पूर्ण ओळखपत्र (रेशनकार्ड) २. स्वतःचे आधार कार्ड.

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजने अंतर्गत महाराष्ट्रातील तीर्थक्षेत्रे

महाराष्ट्रातील तीर्थक्षेत्रे	जिल्हा
सिद्धिविनायक मंदिर	मुंबई
महालक्ष्मी मंदिर	मुंबई
चैत्यभूमी दादर	मुंबई
माउंट मेरी चर्च वांद्रे	मुंबई
मुंबादेवी मंदिर	मुंबई
वाळकेश्वर मंदिर मलबार हिल	मुंबई
विश्व विपश्यना पॅगोडा गोराई	मुंबई
चर्च ऑफ आवर लेडी ऑफ हेल्थ क्यॅवेल	मुंबई
सेंट अँड्र्यू चर्च	मुंबई
सेंट जॉन द ब्याप्टीस चर्च, सीपझ औद्योगिक क्षेत्र अंधेरी	मुंबई
सेंट जॉन द बॅटरी चर्च मरोळ	मुंबई
गोदीजी पार्श्वंत मंदिर	मुंबई
नेसेट एलियाहू सिनेगॉग मस्जिद भंडार	मुंबई
मॅगेन डेव्हिड सिनेमा ग भायखळा	मुंबई
सेंट जॉन द ब्याप्टीस चर्च	ठाणे
अग्यारी / अग्निमंदिर	ठाणे
मयुरेश्वर मंदिर मोरगाव	पुणे
चिंतामणी मंदिर थेऊर	पुणे
गिरिजात्मज मंदिर लेण्याद्री	पुणे
महागणपती मंदिर रांजणगाव	पुणे
खंडोबा मंदिर जेजुरी	पुणे
संत ज्ञानेश्वर समाधी मंदिर आळंदी	पुणे
भीमाशंकर ज्योतिर्लिंग मंदिर खेड	पुणे
संत तुकाराम महाराज समाधी मंदिर देहू	पुणे
संत चोखामेळा समाधी पंढरपूर	सोलापूर
संत सावता माळी समाधी मंदिर अरण ता. माढा	सोलापूर
विठोबा मंदिर पंढरपूर	सोलापूर
शिखर शिंगणापूर	सातारा
महालक्ष्मी मंदिर	कोल्हापूर
ज्योतिबा मंदिर	कोल्हापूर
जैन मंदिर कुंभोज	कोल्हापूर
रेणुका देवी मंदिर माहूर	नांदेड
गुरुगोविंद सिंग समाधी हुजूर साहेब नांदेड	नांदेड
खंडोबा मंदिर मालेगाव	नांदेड
श्री संत नामदेव महाराज देवस्थान उब्रज तालुका कंधार	नांदेड
तुळजाभवानी मंदिर तुळजापूर	धाराशिव
संत एकनाथ समाधी पैठण	छत्रपती संभाजीनगर
घृष्णेश्वर ज्योतिर्लिंग मंदिर वेरूळ	छत्रपती संभाजीनगर
जैन स्मारके एलोरा लेणी	छत्रपती संभाजीनगर
विघ्नेश्वर मंदिर ओझर	नाशिक
संत निवृत्तीनाथ समाधी त्रंबकेश्वर जवळ	नाशिक
त्र्यंबकेश्वर शिवमंदिर त्रंबकेश्वर	नाशिक
मुक्तिधाम	नाशिक
सप्तशृंगी मंदिर वनी	नाशिक
काळाराम मंदिर	नाशिक
जैन मंदिरे मांगी तुंगी	नाशिक
गजपंथ	नाशिक
संत साईबाबा मंदिर शिर्डी	अहमदनगर
सिद्धिविनायक मंदिर सिद्धटेक	अहमदनगर
शनी मंदिर शनिशिंगणापूर	अहमदनगर
श्रीक्षेत्र भगवानगड पाथर्डी	अहमदनगर
बल्लाळेश्वर मंदिर पाली	रायगड
संत गजानन महाराज मंदिर शेगाव	बुलढाणा
एकविरा देवी कारला	पुणे
श्री दत्त मंदिर औदुंबर	सांगली
केदारेश्वर मंदिर	बीड
वैजनाथ मंदिर परळी	बीड
पावस	रत्नागिरी
गणपतीपुळे	रत्नागिरी
मारलेश्वर मंदिर	रत्नागिरी
महाकाली देवी	चंद्रपूर
श्री काळेश्वरी उर्फ काळुबाई मंदिर	सातारा
अष्टदशभूज रामटेक	नागपूर
दीक्षाभूमी	नागपूर
चिंतामणी कळंब	यवतमाळ

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजने अंतर्गत भारतातील तीर्थक्षेत्रे

मंदिराचे नाव	स्थान
वैष्णोदेवी मंदिर कटरा	जम्मू आणि काश्मीर
अमरनाथ गुहा मंदिर	जम्मू आणि काश्मीर
सुवर्ण मंदिर अमृतसर	पंजाब
अक्षरधाम मंदिर दिल्ली	दिल्ली
श्री दिगंबर जैनलाल मंदिर दिल्ली	दिल्ली
श्री लक्ष्मी नारायण मंदिर	दिल्ली
बद्रीनाथ मंदिर	चमोली उत्तर उत्तराखंड
गंगोत्री मंदिर उत्तरकाशी	उत्तराखंड
केदारनाथ मंदिर रुद्रप्रयाग	उत्तराखंड
नीलकंठ महादेव मंदिर ऋषिकेश	उत्तराखंड
यमुनोत्री मंदिर उत्तरकाशी	उत्तराखंड
वैद्यनाथ धाम देवघर	झारखंड
काशी विश्वनाथ मंदिर वाराणसी	उत्तर प्रदेश
इस्कॉन मंदिर वृंदावन	उत्तर प्रदेश
श्रीराम मंदिर अयोध्या	उत्तर प्रदेश
सूर्य मंदिर कोणार्क	ओरिसा
श्री जगन्नाथ मंदिर पुरी	ओरिसा
लिंगराज मंदिर भुवनेश्वर	ओरिसा
मुक्तेश्वर मंदिर भुवनेश्वर	ओरिसा
कामाख्या देवी मंदिर गुवाहाटी	आसाम
महाबोधी मंदिर गया	बिहार
रणकपुर मंदिर पाली	राजस्थान
अजमेर दर्गा	राजस्थान
राजस्थान सोमनाथ मंदिर वेरावल	गुजरात
द्वारकाधीश मंदिर द्वारका	गुजरात
नागेश्वर मंदिर द्वारका	गुजरात
सांची तूप सांची	मध्य प्रदेश
खजुराहो मंदिर खजुराहो	मध्य प्रदेश
महाकाली मंदिर उज्जैन	मध्य प्रदेश
ओंकारेश्वर मंदिर आणि ममलेश्वर मंदिर खंडोबा आणि ब्रह्मपुरी	मध्य प्रदेश
श्री रंगनाथ स्वामी मंदिर श्रीरंगम	कर्नाटक
गोमटेश्वर मंदिर श्रवणबेळगोळ	कर्नाटक
विरुपाक्ष मंदिर हम्पी	कर्नाटक
चेन्नई केशव मंदिर बेलूर	कर्नाटक
अन्नपूर्णेश्वरी मंदिर होरानाडू	कर्नाटक
महाबळेश्वर मंदिर गोकर्ण	कर्नाटक
भूतनाथ मंदिर बदामी	कर्नाटक
मुर्डेश्वर मंदिर मुर्डेश्वर	कर्नाटक
आय हॉल दुर्गा मंदिर आय होल	कर्नाटक
श्रीकृष्ण मंदिर उडुपी	कर्नाटक
वीर नारायण मंदिर बेलावडी	कर्नाटक
तिरुपती बालाजी मंदिर तिरुमला	आंध्र प्रदेश
मल्लिकार्जुन मंदिर श्रीशैल्यम	आंध्र प्रदेश
बृहदिशवर मंदिर तंजावर	तमिळनाडू
मीनाक्षी मंदिर मदुराई	तमिळनाडू
रामनाथ स्वामी मंदिर रामेश्वरम	तमिळनाडू
कांचीपुरम मंदिर कांचीपुरम	तमिळनाडू
रंगनाथ स्वामी मंदिर स्त्रीची	तमिळनाडू
अरुणाचलेश्वर मंदिर तिरुवन्ना मलाई	तमिळनाडू
कैलास नाथ मंदिर कांचीपुरम	तमिळनाडू
एकंबलेश्वर मंदिर कांचीपुरम	तमिळनाडू
सारंगपाणी मंदिर कुंभकर्ण	तमिळनाडू
किनारा मंदिर महाबलीपुरम	तमिळनाडू
मुरुगण मंदिर तिरूचेंदूर	तमिळनाडू
श्री पद्मनाभस्वामी मंदिर तिरुवनंतपुरम	केरळ
गुरुवायूर मंदिर गुरुवायूर	केरळ
वडकनाथ मंदिर त्रिशूल	केरळ
पार्थसारथी मंदिर अरण मुला	केरळ
शबरीमाला मंदिर पथनामथीट्टा	केरळ
अट्टूकल भगवती मंदिर तिरुवनंतपुरम	केरळ
श्रीकृष्ण मंदिर गुरुवायूर	केरळ
तिरूमिल्ली मंदिर वायनाड	केरळ
वेकोम महादेव मंदिर वर्कला	केरळ
तिरवल्ला मंदिर तिरुमल्ला	केरळ
शिवगिरी मंदिर वर्कल्ला	केरळ
श्री सम्मेद शिखरजी गिरीडीह	झारखंड
शत्रुंजय हिल गुजरात गिरनार	गुजरात
देवगड उत्तर प्रदेश पावापुरी	बिहार
रणकपुर राजस्थान भीलवाडा टेम्पल	राजस्थान
उदयगिरी	मध्य प्रदेश

---

योजनेविषयी वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ’s)